Yeni Kara Para Aklama Eğilimleri

Kırk yıl önce, uyuşturucu kaçakçıları ve rüşvet alan yetkililer, kargo bölümünde nakit dolu spor çantalarıyla küçük uçaklarını Karayipler’deki hava pistlerine indirirdi. Pilotlar bu uçakları, pistlerin sonunda uygun bir şekilde konumlandırılmış küçük bankalara kadar task sürüşü ile götürürdü ve çantaları banka personelinin kollarına bırakırlardı. Banka personeli, hiçbir soru sormaz ve kara parayı aklamak için şüpheli parayı yatırırlardı. Bu, yüklü bir ücretin ardından gerçekleşirdi.

Organize Suç ve Yolsuzluk Raporlama Projesi’nin (OCCRP) kurucu ortağı Drew Sullivan’a göre, kara para aklamada patlama yaşandı. “Önceden milyonlarla ifade edilen meblağlar vardı; şimdi milyarlarla ifade ediliyor,” diyor. “Ve karmaşıklık meblağlarla birlikte büyüdü,” diye ekliyor. Kara para aklama artık çok daha karmaşık ve elde edilmesi çok daha ucuz ve araştırmacı gazetecilerin bu konuda birkaç yeni eğilimi anlamaları gerekiyor.

2024 Araştırmacı Gazeteciler ve Editörler konferansında uluslararası mali suç eğilimleri üzerine yapılan bir oturumda, “Eskiden, bu pistlerin sonunda sizden %10 ila %15 ücret alınıyordu. Kara para aklama artık normal banka havalesi ücretlerinin maliyetinin altında” diyor. “İncelediğimiz Çamaşırhane projelerinde, kara para aklama maliyeti işlemleri %0,1, bu da ödediğimiz ücretlerin altında.”

IRE panelinde Sullivan ve Associated Press’te Pulitzer ödüllü muhabir olan moderatör Martha Mendoza , yasadışı varlıkların saklanma biçiminin izlenmesini giderek zorlaştıran yeni kara para aklama stratejilerine odaklandılar.

Bunlara; var olmayan ürünleri kendinize satmak, kripto para manipülasyonu, var olmayan çalışanlar için maaş bordroları ve sorular çoğalırsa diye tüm bankaları satın almak da dahil olabiliyor.

Sullivan, muhabirlerin kara para aklamayı rüşvet veya vergi kaçırma gibi diğer finansal sistem suistimalleri ile karıştırmamaları ve OCCRP’nin bu özel suça ilişkin tanımına dikkat etmeleri gerektiği konusunda uyarıyor: “Genellikle yabancı bankalar veya meşru işletmeler yoluyla yasadışı yollardan elde edilen paranın kaynaklarının gizlenmesidir.” diyor.

“Yasadışı elde edilmiş’ gerçekten önemli çünkü aklamanız gereken gelirleri gösteren bir tür temel veya öncül suç olması gerekiyor,” diyor Sullivan. “Aslında mahkemede kanıtlanması en zor şeylerden biri ve bir araştırmacı gazeteci olarak bir şeyin kesin olarak kara para aklama olduğunu kanıtlamak daha da zor. Bu yüzden kolluk kuvvetleri bunu beyan etmediği sürece bununla ilgili pek fazla haber görmüyorsunuz.”

‘Parayı Takip Etmek’ En İyi Araştırma Stratejisi Olmaya Devam Ediyor 

Mendoza’ya göre iyi haber, yeni varlık kamuflaj eğilimlerine rağmen, mevcut kara para aklama bulmacasının birçok parçası, gazeteciler tarafından düzenlenen ve serbestçe erişilebilen finansal sızıntı veri tabanlarında bulunabiliyor.

Bunun nedeni, yasadışı yollarla elde edilen gelirleri gizlemek için genel stratejinin aynı kalması yani iki farklı kişiymiş gibi davranılması. Ayrıca, bu numarayı gerçekleştirmenin en iyi yolu, gerçek sahiplerini ortaya çıkarmak için genellikle sızıntıların gerekli olduğu Britanya Virjin Adaları veya Seyşeller gibi gizlilik yetki alanlarında offshore şirketler veya vakıflar oluşturulması.

ICIJ ve Aleph aracılığıyla Panama Belgeleri benzeri sızıntı verilerine erişebilir ve bağlantılar kurmaya başlayabilirsiniz,” diyor Mendoza. “Biraz yavaş ama bir bağlantı kurduğunuzda, işe koyuluyorsunuz. İhtiyacınız olan bir ismi bulduğunuzda, Companies House veya OpenCorporates gibi araçları kullanmaya başlayabilir ve benzer veya aynı yönetim kurullarını, aynı kişileri görmeye başlayabilirsiniz.”

Kısacası, kara para aklamanın üç aşaması temelde aynıdır: “Yerleştirme” (nakit parayı finansal sisteme sokma); “Katmanlama” (nakit kaynağını kamufle etmek için ekstra işlemler) ve “Entegrasyon” (fonları erişilebilir, yatırılabilir servete dönüştürme).

Kara Para Aklama Taktiklerinin Mevcut Görünümü

Eski usul taktikler popülerliğini kaybediyor :

• Smurfing: Bu, kötü niyetli kişilerin nakit para yatırmak için düzinelerce kişiyi işe aldığı bir tekniktir. Örneğin 10.000 dolar yerine 9.990 dolar. “İnsanlar bunu hâlâ kripto ATM’leri gibi şeylerle yapıyor,” diye belirtiyor Sullivan. “Uyuşturucu satıcılarının smurfing yapması için harika bir yol, çok sayıda farklı kripto cüzdanı ve para yatıran çok sayıda farklı insan var ve çok sayıda farklı kripto cüzdanınız ve insanınız varsa bunu takip etmek kolay değil.”
• Toplu Nakit Kaçakçılığı: “Bu, Afrika’nın belirli yerlerinde hâlâ yapılıyor büyük miktarda altın, elmas ve nakit Dubai gibi yerlerdeki çarşılara gidiyor ve oradaki bankalara yatırılıyor. Dubai, dünyada büyük miktarda nakit parayı gerçekten kimse size soru sormadan yatırabileceğiniz birkaç yerden biri.

Dubai’deki bankalar artık büyük miktarda nakit mevduatı çok az soru sorularak kabul eden dünyadaki son yerler arasında yer alıyor. Resim: Shutterstock

• Nakit İşlemler: Sullivan, nakit işlemlerle ilgili olarak şunları söylüyor: Hâlâ eski usul nakit işletme yöntemi var. Bunlar; kumarhaneler, araba yıkama yerleri, otoparklar, büyük miktarda nakit bulunan her yer. Nakit ortadan kalkıyor, artık çok az insan büyük miktarda nakit taşıyor ve işletmeler için de durum aynı. İstisnalar var; kumarhaneler gibi, içeri girip çok sayıda fiş satın alabileceğiniz ve bunları nakite çevirebileceğiniz ve ‘Kumarhaneden aldım’ diyebileceğiniz yerler var. Yiyecek bozulması da bir başka yoldur, bu noktada şöyle dersiniz: ‘Ah, etlerimizin büyük bir kısmı bozuldu.’ Bununla ilgili sorun, bunların para aklamanın küçük yolları olması, günümüzde kötü niyetli kişiler aslında milyonlarca, yüzlerce veya binlerce dolar değil, milyarlarca dolar akladığından, bu meblağlarla başa çıkmak için yeni yöntemler icat etmeleri gerekiyor sürekli.

Hala kullanılan her daim geçerli yöntemler:

Londra gibi şehirlerde ultra yüksek değerli lüks daireler, Resim: Shutterstock

• Ultra yüksek değerli gayrimenkul: Suçlular genellikle paralarını yurtdışındaki ev veya özel mülk satın alımlarında saklamayı sevmezler, bunun nedeni çok basittir: Çimleri biçmek veya kapıcılara ödeme yapmak istemezler. Ayrıca Batılı bir şehirde orta büyüklükte dairelerden oluşan büyük bir portföy satın almaktan hoşlanmazlar, çünkü çok fazla evrak işi demektir bu. Bunun yerine Sullivan, gayrimenkul piyasa değeri artarken esasen göz ardı edilebilecek ultra yüksek değerli daireler satın almayı tercih ettiklerini söylüyor. “Parayı akladıktan sonra varlıklarınızı yurtdışına taşımak istersiniz, bunun için de 200 milyon dolarlık bir daireye ihtiyacınız var” diyor. “Bu yüzden New York veya Londra gibi yerlerde tamamen boş olan bu pahalı daireleri buluyorsunuz. Tüm bunlar offshore şirketler ve vekiller altında gizlenmek zorunda.”
• Offshore şirketler, tröstler ve hedge fonlar: Sullivan, “Gerçekten yapmanız gereken tek şey, kimsenin sizin sahip olduğunuzu bilmediği bir offshore şirketine sahip olmak,” diyor. “Beyan ettiğiniz şirket ile gizli şirket arasındaki herhangi bir işlem, gerçek bir işlem gibi görünür ancak gerçekte öyle değildir. Hedge fonları bilindiği üzere şeffaf değildir, bu nedenle hedge fonu ile offshore şirketi birleşimi neredeyse anlaşılmaz. Offshore tröstler diyelim ki St. Vincent veya Lichtenstein gibi yerlerde sahibini bulamayacağınız şeylerdir ve bu nedenle para başka bir yerdeki bir tröst aracılığıyla çıkabilir.” Sullivan, şirket kayıtlarına bakmanın ve şirketin web sitesini incelemenin yanı sıra, muhabirlerin bir firmanın paravan olup olmadığını, meşru piyasa rakiplerine şirket hakkında ne bildiklerini sorarak kontrol edebileceklerini söylüyor.

Yeni ve giderek popülerleşen yöntemler: 

• Ticaret tabanlı kara para aklama: Bu yöntem bankaları büyük mevduatların ticaret anlaşmalarının geliri olduğuna ikna etmek için faturaları ve işlemleri manipüle etmeyi kapsamakta. Sullivan, “Bu şu anda en popüler olanlar arasında,” diyor. “Aslında asıl sorun çeliğinizin olup olmaması değil. Bu ‘çeliğin’ bir alıcısını ve bir satıcısını listeleyebiliyorsanız, o zaman bankaya gidip, ‘Bakın, az önce 500 milyon dolarlık çelik sattım ve 200 milyon dolar kar ettim,’ diyebilirsiniz. Aslında bu sahte evrak işlerini yapmanıza yardımcı olacak şirketler var… O ‘çeliği’ bir offshore şirketten başka bir offshore şirkete ve sonra bir başkasına taşıyor olabilirsiniz. Katmanlar oluşturuyorsunuz ve paranın nereden geldiğine dair izi yok ediyorsunuz. Bir işlem çiçekler için olabilir; bir sonraki çelik için olabilir, bir sonraki bilgisayar parçaları için olabilir. Bu yüzden ticaret verilerine güvenmiyorum çünkü çoğu sadece etrafta dolaştığı varsayılan sahte şeylerden ibaret  ve sonunda para, bir anlaşmada elde ettiğiniz kâr gibi görünüyor. Yani bir milyar doları aklamanın yolu da budur.”
• Çamaşırhaneler: Çamaşırhane ,müşterilerin anonim olarak büyük varlıklar satın almalarına izin vermek için gizlilik yetki alanlarında birden fazla paravan şirket kullanan karmaşık bir gizli para planıdır. Genellikle bir banka veya yüksek net değere sahip biri tarafından kurulur. Sullivan, Letonya merkezli bir çamaşırhanenin müşteriler için bir kara para aklama “rehberi” yayınladıklarından bahsediyor. Yöntemler arasında şunlar var: Çelik satıyormuş gibi yapıyorsanız, bir vinç için de sahte evraklar oluşturduğunuzdan emin olun  aksi takdirde diğer bankalar bu ağır envanteri nasıl taşıdığınızı sorabilir. (Aşağıda OCCRP’nin Troika Çamaşırhane araştırma videosunu izleyebilirsiniz.)

• Offshore krediler: Sullivan, “Sahip olduğunuz bir şirketten kredi alırsanız, bankalar tarafından kabul edilir çünkü bir kökeni vardır, bir kredi almış olursunuz. Bu parayı harcayabilirsiniz ve tabii ki bu parayı asla kendinize geri ödemezsiniz. Böylece gizlice sahibi olduğunuz bir offshore şirketten geldiği gerçeği kaybolur.” Muhabirler şüpheli şirketlerin mali kayıtlarına bakarken kredileri arayabilir ve krediler asla geri ödenmez. Muhabirler ayrıca teminat olarak “nakit” listelenen kredileri de dikkate almalıdır. Sullivan, “Birisi bir iş kredisi için nakit kullanıyorsa, meşru bir iş için pek mantıklı değil çünkü nakit paranız varsa neden krediye ihtiyacınız olsun ki?” diyor.
• Banka ele geçirme: “Bazı suçlular banka satın alıyor”  “Tüm parayı kendinize borç veriyorsunuz ve sonra kendi bankanızı boşaltıyorsunuz. Bu Rusya ve Doğu Avrupa’da oldukça sık oluyor. Ayrıca kendi bankanızdaki dahili hesaplar arasında para transferi de yapabilirsiniz, düzenleyicilerden gizlenen işlemler gibi.”

Organize suç şebekeleri artık insan vekil sahiplerini bir kenara bırakıyor ve offshore şirketleri kaydetmek veya varlıklarını gizlemek için çevrim içi olarak sahte kimlikler oluşturuyorlar. Resim: Shutterstock

• Vekil Olarak Sahte İnsanlar Oluşturmak: Suçlular genellikle varlıklarını başkalarının adına kaydederek gizlerler ancak bu vekillerin doğası değişiyor. Sullivan, “Eskiden vekiller basitti: Karınız veya çocuğunuzdu. Gazeteciler bunu fark etti ve sormaya başladı: ‘12 yaşındaki oğlunuz neden bu şirketin sahibi?’ Böylece suçlular vekil olarak kayıt acentelerini kullanmaya başladılar  ancak bu da şüpheli hale geldi. Singapur’da bir Burger King’de çalışan ve yaklaşık 6.000 şirkete ‘sahip’ olan bir kadın bulduk. Yani artık şirketlere sahip olmak için sahte adreslerde var olmayan insanlar yaratıyorlar. Sahte insanların güzel yanı, izlenememeleridir.”
  • Vekillere gönderilen başarısız sözleşmeler: Sullivan, “Bir oligarktan vekile giden e-postalar gördük, hisse senedi satışı için bir sözleşme deniyor ancak imzalanan sözleşmede herhangi bir tarih veya hisse senedi fiyatı yoktu, bu yüzden esasen boş bir çek gönderiyorduk. Rus oligarklar insanlara rüşvet vermek için başarısız sözleşmeleri kullanmayı severler. Şöyle olabiliyor sözleşmeler: ‘Bu anlaşmaya göre çalışmazsak, size 10 milyon dolar borçlu olacağız, emeğiniz ve zahmetiniz için size geri ödeme yapmak istiyoruz.’ Yani sözleşmede 10 milyon dolarlık bir satın alma gördük ve onlar da sözleşmeyi ve sözleşmenin iptalini [vekile] aynı e-postada uygun bir şekilde gönderdiler!”
  • Kripto para işlemleri: Sullivan, “Yasadışı parayı bir kripto hesabına aktarabilir, biriyle takas edebilir ve ardından [anonim kripto para] Monero gibi bir şey aracılığıyla gönderebilirsiniz ve paranın nereye gittiğini gizlemiş olursunuz”.
  • Vergi aflarının kötüye kullanılması: Sullivan bu konuda şunları aktarıyor: Zengin insanların vergi affına başvurduklarını görüyorsunuz, şöyle diyorlar: ‘Yurtdışında çok paramız var; ülkeye yardımcı olabilir bu nedenle parayı geri getirmemiz için bizi gerçekten teşvik etmelisiniz’ diyorlar. Ardından şöyle devam ediyor: “Ve bu temelde saçmalık çünkü yıllardır vergiden kaçınıyorlar. Ancak organize suçun ülkelerle vergi afları için pazarlık yaptığını da gördük, bu yüzden büyük miktarda para hükümetler tarafından çok basit bir şekilde temizlenebilir.”

Rowan Philp, GIJN’de kıdemli bir muhabirdir. Güney Afrika Sunday Times‘ın eski baş muhabiri. Yabancı bir muhabir olarak iki düzineden fazla ülkedeki haberleri, siyaseti, yolsuzlukları ve çatışmaları haber yaptı.