Araştırmacı Editör Olarak Yöntemlerinizi Geliştirmek için 8 İpucu!

“Herkesin bir editöre ihtiyacı var.” Bu, Associated Press‘in kıdemli araştırmacı editörü Ron Nixon‘un, 13. Küresel Araştırmacı Gazetecilik Konferansı’nda (#GIJC23) araştırmarı düzenlemek/editlemek konulu oturumunda sıklıkla kullandığı bir ifadeydi. Peki ama neden? Çünkü panelistlerin de açıkladığı gibi, iyi araştırmacı editörler hikayeleri güçlendirir, muhabirleri korur ve motive eder, araştırmaları daha verimli hale getirir.

Organize Suç ve Yolsuzluk Raporlama Projesi‘nin (OCCRP) yayıncısı ve kurucu ortağı Drew Sullivan, “Bir araştırmacıyı iyi yapan şey, bir araştırmacı editörü iyi yapan şeyle aynı değildir” dedi. Sullivan’a göre fark, hem editörlerin görevlendirildiği işlerde hem de işe yaklaşımlarında yatıyor bu fark. Muhabirin başarılı olmasını sağlamak, patronu olmak yerine ona akıl hocalığı yapmak ve bir şeyler ters giderse suçu üstlenmek araştırmacı editörün görevidir.

Araştırmacı editörlerin egolarına izin verilmiyor: “Tüm övgüyü başkalarına vermeniz gerekiyor.”

Örnek çalışma sunumlarından yayın sonrasına kadar, AP’de haberlerden sorumlu başkan yardımcısı Nixon’dan, araştırmalar, girişimler, ortaklıklar ve hibelerden sorumlu OCCRP’den Sullivan, nasıl harika bir araştırmacı editör olunacağına dair ilk elden tavsiyeler; Alejandra Xanic, Meksika’da araştırmalar yayınlayan ve yeni araştırmacı editörleri eğiten, El Salvador ve Brezilya’da kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan Quinto Elemento Lab‘ın editörü ve kurucu ortağı; ve Hindistan’daki The Caravan’ın eski editörü Vinod K. Jose yer aldı.

1. Hikayeyi Tanımlayın

Sullivan, “Kültürler ve ortak projelerde çalışırken, genellikle neyin iyi bir hikaye olduğu konusunda oldukça farklı fikirler oluşur” dedi. İyi bir araştırmanın hikayesinin odak, ulaşılabilir, önemli, okuyuculara çekici gelme, potansiyel olarak etkili olma ve çok pahalı olmaması gerektiğini söyledi.

AP’den Nixon, bir araştırmanın başında kavramsal düzenlemeye başvurduğunu ve oturup muhabirlerden kendisine bir hikaye anlatmalarını istediğini söyledi. “İnsanlar gerçekleri sıralamaya başlıyor, gerçekleri istemiyorum, hikayeyi istiyorum” dedi. “Nereye gittiğinizi kavramsallaştırmanıza yardımcı olur. Ellerinde bir sürü gerçek var ama hikayeyi onlardan çıkarmak bir editör olarak size kalıyor.”

2. İyi Bir Araştırma Planı Oluşturun

Sullivan, hikayeyi doğrulamak için gereken kritik bilgiler belirlenene kadar araştırmanın ilerlememesi gerektiğini söyledi. Sullivan, “Muhabirleri asgari düzeyde hikayeyi karşılayan bilgileri kanıtlamaya ve bundan önce başka hiçbir şey yapmamaya zorlayın” dedi. Bu soruyu sormaya devam etmek ve muhabirlerin örneğin karakterler ve röportajlar üzerinde çalışmak için acele etmelerini engellemek bir editörün görevidir.

“Kritik bilgilerin, o hikayede ne söyleyebileceğinizi ve bunu nasıl anlatabileceğinizi belirlediğini nasıl kanıtlarsınız” dedi.

3. Hikayeyi Odaklı Tutun

Muhabirlere, odaklanmalarına yardımcı olmak için hikayelerinin tezinin ne olduğunu sorun. Xanic, muhabirlerin bunu not etmelerini ve hikayenin odağının fiziksel bir hatırlatıcısı olarak masaüstünde yayınlamalarını sağlarken, bunun da geliştikçe değişebileceğini kabul ediyor.

Sullivan, muhabirlerle düzenli ve tekrar tekrar konuşmanın, araştırmanın ve sürecin püf noktasını anlamalarına yardımcı olacağını söyledi: “Muhabirler konuşarak düşünür. Siz [editör] dinlemek için oradasınız… Onları yönlendirin; hikayelerini burada öğrenip anlayacaklar.”

4. Organize Olun

Xanic, muhabirlerin genellikle büyük araştırma kurgusunun “sıkıcı ama önemli” bir yönünü, yani organize olmayı göz ardı ettiğini söyledi. Muhabirlerin materyallerini toplarken düzenlemelerini sağlamak ve bunu editörlerle paylaşmak çok önemli ve bu da editörlerin “akıllı sorular sormak ve muhabirlerin kör noktaları görmesini sağlamak için yeterli ayrıntıyı bilmesi” anlamına geliyor.

5. Yaşayan Belgeler Oluşturun

Xanic, editörlerin yardımcı olacak bir dizi canlı belge oluşturmasını öneriyor. Bu, araştırmanın bir kronolojisini, yani ilgili tüm diğer belge ve materyallerin bir indeksini de sağlayan olayların ve soruşturmaların zaman çizelgesini içermelidir.

Araştırmadaki kanıtları belgeleyen fiziksel veya dijital dosyalara ve herhangi bir Bilgi Edinme Özgürlüğü talebine ilişkin bir dosyaya ek olarak, editörler muhabirleri, röportajlardan öğrendiklerini özetleyen notlar yazmaya ve raporlama sırasında düzenli aralıklarla yazmaya teşvik etmelidir. Bu, ortaya çıkan yeni soruları içermeli ve editörlerin muhabire ve habere yakın kalmasına, soru sormasına veya habercilik önerilerinde bulunmasına yardımcı olmalıdır.

Nixon da muhabirlerin topladıkları her belgeye ve röportaja açıklama eklemesi gerektiğini söyleyerek bu görüşe katıldı: Editörlerin araştırmayı  düzenlerken bir alıntının veya ifadenin içeriğini görebilmesi veya duyabilmesi gerekir.

Xanic, “Muhabirlerle yaptığınız görüşmelerden aldığınız notların düzenli olduğundan emin olun” diye ekledi. “Editörler muhabirlerin unuttuğu şeyleri hatırlayabilir.” Editörlerin ayrıca araştırma için bir program ve bütçe oluşturması ve güncellemesi gerekecektir.

6. Satır Düzenlemeleri

İster bir metin için satır satır, ister bir video için kare kare olsun, araştırma amaçlı bir hikaye için düzenlemeler bu kadar ayrıntılı olmalı. Nixon, “Her gerçeği kovuşturuyorsunuz” diye açıkladı. “Seni tuzağa düşürecek olanlar büyük şeyler değil; bunlar her zaman küçük şeylerdir.”

Uzun zaman aldığını ancak düzeltme geçmeye veya davaya tercih edilir dedi. Muhabirler, bir haberde belirtilen tüm iddiaları ve gerçekleri belgeleyip kanıt sağlayarak bu sürece yardımcı olabilirler.

7. Ne Zaman Dur Diyeceğini Bil

Muhabirler tavşan deliğinde inanılmaz miktarda zaman harcayabilirler; bir editörün onların zaman kaybetmesini engellemesi gerekir. Sullivan, aynı zamanda bir hikayenin işe yaramaması durumunda araştırmayı sonlandıracak olanların da onlar olması gerektiğini söyledi: “Odadaki yetişkin siz olmalısınız…Kötü paranın ardından iyi parayı saçıp durmamanız önemli; bir hikayeyi yok etmelisiniz.”

8. Muhabirlerinizi Koruyun

Editörler bir araştırma sırasında muhabirlerin güvenliğinden sorumludur ve tehlikeyi, tükenmişliği ve diğer sorunları fark etmeleri gerekir.

“Gazeteciler güvenlik endişelerinden kaçınıyor çünkü bu korkutucu bir şey. Sonuç olarak onlar bununla uğraşmak istemiyorlar, o yüzden sizin uğraşmanız gerekiyor” dedi Sullivan. Muhabirin bir habere nasıl yaklaşacağına veya kaynaklara nasıl yaklaşacağına ilişkin protokoller belirleyin ve araştırma sırasında karşılaşabilecekleri riskleri ve tehlikeleri değerlendirmek için sürekli sorular sorun.

Sullivan, muhabirleri yasal tehditlerden veya haber odası yönetiminin endişelerinden korumak için editörlerin de “suçu üstlenmeleri gerektiğini” söyledi: “Muhabirleri güvende ve korunaklı tutun ki yapmaları gereken şeye odaklanabilsinler.”

Laura Oliver, İngiltere’de yaşayan serbest bir gazetecidir. Guardian, BBC, Euronews için yazdı. Thomson Vakfı ve Thomson Reuters Vakfı’nda düzenli gazetecilik eğitmenliği yapıyor ve haber odalarında izleyici stratejisi danışmanı olarak çalışıyor. Çalışmalarını burada bulabilirsiniz.