Pylos Gemi Batığının Araştırılması!

14 Haziran 2023 sabahı erken saatlerde yüzlerce göçmeni taşıyan küçük bir balıkçı teknesi Yunanistan’ın Pylos kenti açıklarında battı. Son yılların en ölümcül göçmenleri taşıyan gemi kazalarından biri haline gelen olayda yaklaşık 600 kişi öldü.

Yunan sularındaki arama ve kurtarma çalışmalarından sorumlu olan Yunan Sahil Güvenliği, operasyonu yürütme şekli nedeniyle eleştirildi. Gemideki göçmenlerin yardım tekliflerini reddettiklerini, teknenin aşırı kalabalık olması sebebiyle devrildiğini iddia ederek olayın sorumluluğunu geçiştirdiler.

Araştırmacı gazetecilerin sınır ötesi iş birliğiyle, yetkililerin olaya dair ciddi ihmalleri olduğu anlaşılıyor. Berlin merkezli Forensis araştırma grubu, Guardian, Yunan araştırma birimi Solomon ve Alman kamu yayıncısı ARD, geminin son saatlerini yeniden oluşturmak için 3D modelleme, uydu görüntüleri, gemi takip verileri ve resmi kaynakları kullandı.

Adriana gemisinin, sahil güvenliğin çekme girişimlerinin doğrudan bir sonucu olarak battığını gösteren delilleri ortaya çıkardılar. Bu suçlama polis tarafından sürekli olarak reddedildi. Araştırmada ayrıca, sahil güvenliğin tekne zor durumdayken kameralarını çalıştırmadığı, kayıtlarında tutarsızlıklar olduğu, kazazedelerin ifadelerinin değiştirilmeye çalışıldığı ve daha erken bir kurtarma için fırsatın kaçırıldığı ortaya çıktı.

İki Yöntemi Birleştirmek

Forensis, insan hakları ihlallerini araştırmak için en ileri teknikleri kullanan bir araştırma grubudur. Çoğunlukla mimarlardan oluşan ekip, mekansal analiz ve dijital yeniden yapılandırma konusundaki uzmanlıklarını Pylos gemi enkazı araştırmasına taşıdı.

İş birliği çok önemliydi. Forensis ekibinin baş araştırmacılarından Stefanos Levidis, “Araştırmanın yapamayacağımız kısımları vardı, hayatta kalanlara ve sahil güvenlik içindeki kaynaklara erişim sağlamak, devlet arşivlerini kazımak ve finansman izlerini aramak veya operasyonel belgeleri incelemek, bunlar araştırmacı gazetecilerin ekmeği ve suyu.”

Solomon‘dan gelen gazeteciler resmi belgeleri tararken, Guardian’ın ekibi özel kayıtlara erişim sağlamak için Yunan devleti içindeki geniş bir kaynak tabanından yararlandı. ARD’den gazetecilerle birlikte gemi kazasından sağ kurtulanlarla da röportaj yaptılar.

Levidis şöyle açıklıyor: “Her ekip projeye farklı uzmanlıklar sağladı,biri diğerinden ağır basmadı, verimli, eşit bir iş birliğiydi.”

Hayatta Kalanlarla Röportaj Yaparken 3D Modelleri Kullanmak

Konumlandırılmış tanıklık, Forensis’in kardeş kurumu olan Forensic Architecture tarafından geliştirilen bir görüşme tekniğidir. Tanıklar, sahnenin 3 boyutlu modellerini referans alarak travmatik bir olayla ilgili deneyimlerini anlatmaya davet ediliyor.

Araştırma ekibi bu referansları geleneksel röportaj yöntemlerini de kullanarak geliştirdiler. Hayatta kalmayı başarmış ancak son derece güvenlikli bir kampta tutulan insanlara ulaşmak çok kolay olmadı.Travma yaşamanın yanı sıra misilleme korkusuyla gazetecilerle konuşmaktan çekiniyorlardı.

Levidis, “Mekânsal tanıklık ve mekânsal araçlarla çalışmanın, tanıkların kendi hafızalarının; aksi takdirde gizlenecek veya travma nedeniyle kaybolacak belirli kısımlarını ortaya çıkarmalarına yardımcı olduğunu görüyoruz” diyor.

Forensis, Adriana’nın ölçekli bir 3D sanal modelini oluşturdu ve hayatta kalanları, batmadan hemen önceki ve battığı sıradaki anları anlatmalarına yardımcı olması için bu modeli kullanmaya davet etti.

“Bizim için onların başına gelenleri çok daha gerçek kıldı bu çalışma. Tam olarak nereye oturduklarını, etraflarındakilerin nerede oturduğunu ve teknenin nasıl hareket ettiğini tam olarak belirleyebildiler. Bu röportaj yöntemini ilk kez gözlemleyen Guardian ekibinden serbest gazeteci Katy Fallon, her şeyin ne kadar korkunç olduğunu hatırlattı.

Güven oluşturmak çok önemliydi. ARD’den anadili Arapça olan Sulaiman Tadmory, hayatta kalan Suriyeli ve Mısırlılarla hızlı bir şekilde yakınlık kurmayı başardı ve göçmenlerin kendilerini güvende ve rahat hissetmelerini sağlamak için kalabalık kampın dışında görüşmeler gerçekleştirdi.

Araştırmada çalışan ARD’den Armin Ghassim, “Kampı çevreleyen güvenlik tarafından hayatta kalanların ailesi olarak algılandık, diğer gazetecilerin gidemediği yerlere gidebilirdik” diyor.

Ekip toplamda hayatta kalan 20’den fazla kişiyle konuştu. Çok sayıda doğrulayıcı ifade, sahil güvenlik gemisinin gemiyi muhtemelen İtalyan sularına çekme girişimlerini anlatıyor.

Araştırma, bu girişimlerden birinin Adriana’nın şiddetli bir şekilde yalpalamasına ve sonuçta alabora olmasına neden olduğunu “güçlü bir şekilde öne sürüyor”.

Adriana’nın Son Saatlerini Haritalamak

Adriana’nın rotasının ve kurtarma müdahalesinin haritalandırılması. Resim: Forensis

Adriana’nın hareketlerinin ayrıntılı bir kronolojisini haritalamak için konsorsiyum, Yunan Sahil Güvenlik ve AB sınır teşkilatı Frontex’in resmi raporlarını, sahil güvenlik gemisinden ve yakındaki tankerlerden alınan güverte kayıtlarını, hava fotoğraflarını, deniz trafik verilerini (AIS) ve uydu görüntülerini kullandı. Yeniden yapılanma, sahil güvenliğin seyir defterindeki bazı tutarsızlıkları ortaya çıkardı. Bu araştırma için Guardian ekibinde çalışan Yunanistan merkezli gazeteci Giorgos Christides, “Çekme buzdağının görünen kısmı. Bulduğumuz şey, korkunç derecede yanlış giden şeylerin bir listesiydi.”

Corina Petridi ve Solomon’lu Stavros Malichudis’in çabaları çok sayıda masa başı araştırmayı kapsıyordu. Onlara göre özellikle bir belge öne çıktı. Frontex tarafından yayınlanan bir dizi tavsiyeyi içeriyordu, bu tavsiyelerde şu ifadeler yer alıyordu: “Mümkünse, Frontex varlıkları veya Frontex ortak finansmanlı varlıklar tarafından gerçekleştirilen tüm eylemler tutarlı bir şekilde videoyla belgelenmelidir.” Yunanistan sahil güvenliği, finansmanının yüzde 90’ını AB sınır teşkilatından alıyor.

Malichudis, “Yazımıza dahil ettiğimiz Frontex belgesi çok önemli çünkü sahil güvenliğin kameralarının açık olması gerektiğini gösteriyor” diyor. “600 civarında ölüden bahsediyoruz. Kameralar açık olsaydı bu soruşturmayı yapmamıza gerek kalmazdı. Bu, insanların ne olduğunu bildiği anlamına gelirdi.”

Kapsamlı Kaynak Ağı

Ekip, hükümetin kaynak ağından yararlanarak Yunan yetkililerinin bazı hatalarını ve eksikliklerini ortaya çıkarmayı başardı.

“Tüm bunları bir araya getirdiğinizde, Yunanistan’ın yapmak istediği şeyin zamanın geçmesine izin vermek ve bu sorunu kendi ellerinden çıkarmak olduğu sonucuna varıyorsunuz.” -Giorgos Christides

Bir kaynak, sahil güvenliğin Adriana’nın batmasından önce bölgeye sevk edilmemiş yakınlarda gemileri olduğunu ortaya çıkarmıştır. Araştırma aynı zamanda yetkililerin trol teknesinin denize elverişliliğinin risk altında olduğu konusunda batmadan çok önce haberdar edildiklerine dair kanıtları da ortaya çıkarmıştı, bu durum acil yardım hattı Alarm Phone’a gelen uyarı e-postaları ve havadan çekilen görüntülerle belgelenmiş.

Hayatta kalanların Yunan makamlarına verdikleri ifadelere ulaşan ekip, bazı tutanakların üzerinde oynanmış olma ihtimaline de işaret etmekte. Hayatta kalanların birçoğu aynı ifadeleri kelimesi kelimesine tekrarlamış ve gazetecilerin edindiği ifadelerin aksine, hiçbiri çekilmeden bahsetmemiş.

Bu sonuçlar daha önce belgelenmiş bir modele uymakta. Solomon’un Petridi ve Malichudis’i Yunanistan’daki göç konularını kapsamlı bir şekilde ele aldılar. Daha önceki araştırmalarda, yetkililerin göçmenlerin ifadelerini bu şekilde değiştirdiğine dair kanıtları defalarca görmüşlerdi.

Gizli resmi belgelere erişim ve hayatta kalanların ayrıntılı ifadelerine erişim, ekibin gerçeğe ulaşmasına olanak tanıdı.

Christides “Bu büyük bir bilmece” diyor. “Hepsini bir araya getirdiğinizde, Yunanistan’ın yapmak istediği şeyin zamanın geçmesine izin vermek ve bu sorunu elinden çıkarmak olduğu anlaşılıyor.” diye devam etti. “Arama kurtarma operasyonu yapmaya yönelik ciddi bir niyetin olduğunu düşünmüyorum. Bu önlenebilir bir trajediydi.”

Ekip, yayınlanmadan önce Yunan yetkililere, sahil güvenliğin mağdurların ifadelerini değiştirdiğini veya uydurduğunu öne süren kanıtlar da dahil olmak üzere bulguları hakkında ayrıntılı bir çalışmma gönderdi. Hükümet, batmaya ilişkin kendi iç soruşturmasının halen devam ettiğini söylemek dışında yorum yapmayı reddetti. Hikaye ortaya çıktıktan sonra yetkililer hâlâ kamuoyuna yanıt vermedi.

Birlikte çalışmak

“Hikayeyi olaydan bir ay sonra yayınladık. Böyle bir şeyi tek başımıza başaramazdık. Herkes birbirine bağlıydı ve herkesin ekleyecek önemli bir şeyi vardı,” diye belirtiyor ARD’den Ghassim. “İş birliği yapmak gerekliydi, bu kaliteli araştırmayı tek başımıza bu kadar hızlı yapamazdık.”

“Bu hikayeleri tek başınıza yaptığınızda, dehşetin çoğunu tek başınıza sindiriyorsunuz.” — Guardian gazetecisi Katy Fallon

Bu kadar büyük bir grupta çalışmak yalnızca çeşitli farklı becerileri bir araya getirmekle kalmadı, aynı zamanda hikayenin birden fazla ülkeye ulaşmasını da sağladı. Araştırma her üyenin kendi platformunda yayınlandı ve her yayın organına, kendi izleyici kitlesinde yankı uyandıracağını düşündükleri ayrıntıları vurgulama serbestlliği verildi.

Konsorsiyum üyelerinden birkaçı, iş birlikçi yaklaşımın, bu kadar zor bir konu üzerinde çalışmanın zihinsel sağlık üzerindeki bazı olumsuz etkilerini hafifletmeye yardımcı olduğuna dikkat çekti.

“Bu hikayeyi birçok insanla yapmaktan memnun oldum. Bu hikayeleri tek başınıza yaptığınızda, dehşetin çoğunu tek başınıza sindiriyorsunuz” diyor Guardian’dan Fallon.

Etkisi

Daphne Caruana Galizia Gazetecilik Ödülü 2023 için düzenlenen ödül töreninde ekip üyeleri. Resim: Avrupa Birliği 2023

Araştırma 2023 Daphne Caruana Galizia Gazetecilik Ödülü’nü kazandı ve ödül töreninde Avrupa Parlamentosu Başkanı Roberta Metsola tarafından selamlandı.

Kazananlar olayı titizlikle araştırdılar, görgü tanıkları ve hayatta kalanlarla konuştular, verileri analiz ettiler ve Avrupalı yetkililer farklı davransaydı bu insanların ölmeyeceğini gösterdiler,” diyor Pylos hikayesini 250’den fazla araştırma arasından seçen jürinin temsilcisi Juliane Hielscher.

13 Eylül 2023’te gemi enkazından sağ kurtulan 40 kişi, Yunanistan Pire Deniz Mahkemesi’ne suç duyurusunda bulundu. Forensis, bulgularını hukuk ekibiyle paylaşarak onlara yardımcı olmayı taahhüt etti.

İnsan Hakları İzleme Örgütü ve Uluslararası Af Örgütü de olayla ilgili bağımsız insan hakları soruşturmaları başlatarak benzer sonuçlara ulaştı.

Ancak ekip, Avrupa sınırlarındaki koşulları iyileştirmek için daha fazla çalışmanın gerekli olduğunun farkında. Levidis, “Bunun birçok vakadan biri, belki de en büyüğü olduğunu düşünüyorum ancak Avrupa sınırındaki ölüm ve şiddet kümesinin sadece bir parçası” diyor. “Adaletimizin olduğunu söylemenin tek yolu bu şiddetin durmasıdır.”

Isabella Crispino, New York’ta yaşayan bir gazeteci ve araştırmacıdır. Beyrut’ta Daraj ve Tunus’ta Inkyfada araştırma bölümlerinde çalıştı. Oxford Üniversitesi mezunu. Şu anda Columbia Uluslararası Okulu ile Halkla İlişkiler ve Bilim Po arasında insan hakları konusunda uzmanlaşmış Uluslararası İlişkiler Yüksek Lisans Programına devam etmektedir.