Gazeteciler için Karbon Offsetleri Araştırma Rehberi — Kısa Versiyon

“Karbon dengeleme” küresel ısınmaya karşı mücadelede tartışmalı bir konu. Bu konuyu gazetecilerin takip etmesi önemli olmakla birlikte, kamuoyunda büyük etki de yaratabiliyor sistematik takip. Ancak bu konu odağında araştırma yürütmek pek kolay değil.  Yerelden, küresele dünya genelinde anlatılacak çok fazla hikaye var! Özellikle şirketlere yönelik!

Karbon dengeleme, sera gazı emisyonlarını azaltan bir projenin satılabilir bir metaya, yani “karbon kredilerine” dönüştürülmesiyle gerçekleşiyor.  Bu krediler, alıcı tarafından kendi emisyonlarını “dengelemek” için kullanılabilir.

Karbon kredileri ticaretinin “gönüllü piyasası” hızla büyüdü, ancak daha sonra, büyük ölçüde altta yatan projelerin bazılarının güvenilirliği hakkındaki sorular nedeniyle zorlu bir döneme girdi. Gönüllü piyasa neredeyse hiçbir düzenleme olmaksızın ve sınırlı bir şeffaflıkla ileriliyor.

Karbon denkleştirmeleri giderek daha fazla mercek altına alınıyor. Araştırmacı gazetecilik için pek çok fırsat var bu alana araştırmaya yönelik.

Araştırmalar birçok alanda yürütülebilir: Karbon dengeleme projelerinin geçerli olup olmadığı, kimlerin faydalandığı ve kimlerin faydalanmadığı gibi.

Küresel Kuzey ve Küresel Güney’deki gazeteciler arasında iş birliğini yapılabiliyor çünkü ofset projelerinin çoğu gelişmekte olan ülkelerde yaratılırken, gelişmiş dünyadaki şirketler tarafından kullanılmakta.

GIJN’in bu rehberinde yer alan konular şöyle:

• 1.Bölüm: Karbon dengelemeleri nelerdir?
• 2.Bölüm: Ofsetler nerede ve nasıl araştırılır?
• 3.Bölüm: Ofset projelerinin geçerliliğini ve diğer potansiyel hikayeleri nasıl araştırmalıyız?

Ayrıca GIJN, karbon dengelemesi hakkında araştırmacı gazetecilik hikayelerinin bir listesini oluşturdu, ilgili veritabanına buradan ulaşabilirsiniz.

Daha detaylı bilgi için bu rehberin tam versiyonunu inceleyebilirsiniz .

I.Bölüm: Karbon Ofsetleri Nelerdir?

Kavramsal olarak karbon dengelemesi oldukça basittir.

Derinlemesine Soru-Cevap: ‘Karbon Ofsetleri’ İklim Değişikliğiyle Mücadeleye Yardımcı Olabilir mi? adlı kitapta şöyle yazar : “Basitçe ifade etmek gerekirse, karbon dengelemeleri, atmosfere sera gazı salan bir kuruluşun, başka bir kuruluşun daha az kirletmesi için para ödemesi anlamına gelir.”

Bir ağaç dikmekle başlayın. Ağaçlar karbondioksiti (CO2) emip depoladığı için, daha fazlasını dikmek sera gazı (GHG) emisyonlarını telafi edebilir. Yeni ağaçlar tarafından emilen karbondioksit miktarı, bir karbon kredisi olarak ölçülebilir ve ardından alınıp satılabilir.

Gönüllü karbon piyasalarının nasıl çalıştığını açıklayan bir grafik. Fotoğraf:  Bilim ve Çevre Merkezi/Ekran Görüntüsüdür.

Her karbon kredisi, atmosfere salınan veya atmosferden uzaklaştırılan bir ton CO2 emisyonunu temsil ediyor.

Dengeleme projeleri birçok şekil ve boyutta olabilir. Bazıları daha temiz pişirme ocaklarının kullanılmasından, daha sürdürülebilir tarım tekniklerinin kullanılmasından, daha fazla güneş ve rüzgar enerjisi üretilmesinden ve metan sızıntılarının önlenmesinden kaynaklanabiliyor.

Orman koruma projeleri en yaygın telafi/dengeleme proje türüdür.

Karbon azaltıcı ofset değerini ölçmek çok karmaşıktır. Değerlendirmeler doğa, teknoloji ve insanlar hakkındaki tahminlere dayanır. Bu nedenle bu tür değişkenlerin ölçümü, ofsetlerin doğru değerlendirilmesi için kritik öneme sahiptir.

Dengeleme projeleri, bir ormanı korumak gibi bir kapsamda oluşturulduğunda başka bir karmaşıklık katmanı ortaya çıkmakta. Bunu değerlendirmek, ormanın gerçekten orman olup olmadığı gibi sorularla uğraşmak anlamına da gelir. (Bu kavramlar hakkında daha önemli ayrıntılar için rehberin daha uzun versiyonuna bakabilirsiniz.)

Not: “Karbon kredileri” pazarlanabilir emtiayı, satılabilir bir varlığı ifade eder. “Dengeleme projeleri”, kredilerin dayandığı faaliyet için kullanılan genel terimdir. Krediler, alıcılar tarafından kendi emisyonlarını “dengelemek” (denkleştirme) için kullanılabilir veya kullanılmayabilir.

Gönüllü Kredi Piyasası

GIJN rehberi, denkleştirmelerin para birimi olduğu özel sektör piyasası olan “gönüllü kredi piyasasının” (VCN) nasıl araştırılacağına odaklanmakta.

Eleştirmenler, fosil yakıt endüstrisindekiler de dahil olmak üzere şirketlerin karbon kredilerini kendi emisyonlarını azaltmaktan kaçınmak için kullandıklarından endişe duymakta.

Gönüllü karbon piyasası büyük ölçüde düzenlenmemiştir. Dengelemelerin değerlendirilmesi için merkezi bir sistem yoktur. Karbon denkleştirme projeleri, kendilerine getirilen denkleştirmeleri doğrulamak için nicel metodolojiler kullanan karbon “kayıtları” tarafından onaylanmaktadır. Bu metodolojilerin ne ölçüde geçerli olduğu önemli bir tartışma konusudur ve gazetecilerin araştırması gereken bir konudur.

Komisyoncular, danışmanlar ve pazar yerleri de dahil olmak üzere birçok başka aktör de bulunmaktadır.

Belirli offset kredileri için çok az fiyat şeffaflığı vardır. Offsetlerin değerini piyasa belirler ve fiyatlar talep, arz, konum ve offset türü gibi faktörlere bağlıdır.

Bir offset birden fazla kez alınıp satılabilir ancak bir alıcı bunu gönüllü hedefine veya bağlayıcı emisyon hedefine saydığında, offset “emekliye ayrılır” ve tekrar kullanılamaz.

Araştırılacak Çok Fazla Konu Var

Önemli araştırmalardan biride belirli bir karbon dengelemenin iddia edilen faydaya ulaşıp ulaşmadığını ortaya çıkarmaktır. Öngörülen faydalar karmaşık varsayımlara ve modellere dayandığından, ayrıntılara inmek gerekir.

Haber değeri taşıyan bir kaç başlık:

• Yerli halklar da dahil olmak üzere yerel topluluklara danışılıp danışılmadığı ve projenin oluşturulmasına dahil edilip edilmediği konusunun araştırılması!
• Projeyi kimin yaptığını araştırmak!
• Projeden kim kazanç sağlıyor anlamak. Geliştiriciler, komisyoncular ve diğer aracılar zinciri karmaşık olabilir.
• Karbon dengeleme piyasaları daha fazla hükümet kontrolüne tabi olmalı mı? Neden?
• Hangi şirketler ve bankalar karbon dengelemelerine yatırım yapıyor ya da yatırım yapmıyor?

Bölüm II: Karbon Ofsetleri Hakkında Nereden Bilgi Alınır?

Karbon denkleştirmelerinin araştırılması için başlangıç noktaları şunlardır:

• Ülkenizde hangi denkleştirme projeleri var?
• Belirli bir şirket tarafından hangi denkleştirme projeleri kullanılıyor?

Dengeleme geliştiricileri veya hükümetler yeni anlaşmaları duyurdukça, ülkenizdeki projeler hakkında yerel olarak da bilgi ortaya çıkabilir. Ofset kullanarak alım yapan şirketler bunları duyurabilir ve tanıtabilir.

Projeler kamuya açık bir şekilde tanıtılmasa bile, denkleştirmeleri tescil eden kuruluşlar aracılığıyla bu projeler hakkında bilgi edinilebilir.

Gönüllü denkleştirmeler dört ana “sicil kayıt kuruluşu” tarafından onaylanmaktadır.

• Verra’nın Doğrulanmış Karbon Standardı (VCS)
• Altın Standart (IGS)
• Amerikan Karbon Kaydı (ACR)
• İklim Eylem Rezervi (CAR)

Tüm kayıtlar aranabilir veritabanları sunmaktadır.

Kayıt sayfaları, her bir ofset ve geliştiricisi hakkında bazen uzun olan açıklayıcı belgeler sunmaktadır. Terminoloji karmaşık olabilir ancak bu belgeler önemli bir başlangıç noktasıdır.

İki veri tabanı, kayıtlardan gelen birleştirilmiş bilgilerden oluşmaktadır.

OffsetsDB, offset projeleri hakkındaki verileri toplar ve standartlaştırır ve günlük olarak günceller. Bu işlem, iklim çözümlerini analiz eden ve kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan (Carbon) plan tarafından gerçekleştirilmektedir.

Kaliforniya Üniversitesi Berkeley Karbon Ticareti Projesi de kayıt bilgilerini konsolide etmiştir ancak sadece periyodik olarak güncellenmektedir.

Bu kaynaklar hakkında daha fazla bilgi için GIJN karbon rehberinin uzun versiyonuna bakabilirsiniz.

İyi Bilgileri Ayıklamak 

Projeler hakkında ne arıyorsunuz? Temel soruların bir listesi:

• Projenin belirtilen hedefleri nelerdir?
• Proje nerede yer almaktadır?
• Hedeflere ulaşmak için kullanılan mekanizmalar nelerdir? (Ayrıntılar önemlidir.)
• Mevcut ve öngörülen koşullar hakkında hangi temeller oluşturuldu?
• Projeksiyonların altında yatan bilimsel varsayımlar ve metodolojiler nelerdir?
• İlgili arazinin sahibi kim?
• Yerel halk dahil edildi mi?
• Yerel halk finansal olarak fayda sağlıyor mu?
• Belgelendirme nasıl yapıldı ve belgelendirildi?
• Varsa ne tür bir izleme yapıldı ve ne tür bir izleme yapılacak?
• Gözlemciler kimlerdi/kimdir?
• Çalışmaları ne kadar iyiydi?
• Denetçiler saha çalışması yaptı mı, yani sahayı gerçekten ziyaret etti mi?
• Hükümet ulusal ya da alt yerel düzeyde sürece dahil oldu mu?

III. Bölüm: Offset Projelerinin ve Sonuçlarının Geçerliliğinin Araştırılması

Araştırılması gereken önemli bir konu da projenin geçerliliğiyle ilgilidir. Yukarıda belirtildiği gibi, sorulacak pek çok soru var.

Ne arıyorsunuz?

• İlk varsayımlar: Başlangıç noktası doğru muydu? Örneğin, başlangıçta kaç ağaç vardı?
• Projenin planlandığı gibi işlediğine dair kanıtlar: Ağaçlar dikiliyor mu, güneş panelleri kuruluyor mu, ocaklar teslim ediliyor mu?
• Orman yangınları gibi beklenmedik olaylar nedeniyle bile projeksiyonların tutmadığına veya zaman içinde tutmayacağına (kalıcılık) dair kanıtlar.
• Artık yasak olan alanların dışında daha fazla otlatma gibi beklenmedik sonuçlar.
• Kimler kazançlı çıkıyor?
• Yerel halk fayda sağlıyor mu?

Bu araştırmalardan bazıları ilgili uzmanlar bulmak gerekebilir ancak bazı doğrulama araştırmaları saha çalışması yapan gazeteciler tarafından veya havadan çekilen görüntüler kullanılarak yapılabilir.

Çok çeşitli kaynaklar var, bazıları şöyle:

• Bilim insanları (Dengeleme konusunda çalışan uzmanlar giderek artmakta).
• Çevre grupları (Yerel ve ulusal).
• Belirli denkleştirmeler hakkında raporlar.
• Uydu görüntüleri ve haritalar.
• Saha ziyaretleri.
• Etkilenen kişiler.
• İklim dengeleme uzmanları.
• Hükümet yetkilileri.
• İklim değişikliği konusunda endişeleri olabilecek banka ve şirketlerin eski yetkilileri.
• Dengeleme alıcıları – durum tespiti yapmış olabilirler.
• Dengelemeleri derecelendiren kuruluşlar.
• Sponsorların, aracıların ve kayıt kuruluşlarının eski çalışanları.

Kenya, Ukunda’da bir topluluk izci korucusu olan Shaban Mwinji, restore edilmiş bir mangrov ormanında duruyor. Resim: İklim Görselleri, Anthony Ochieng

Metodolojik Temellere Bakmak

Uzmanların belirli karbon denkleştirmelerinin geçerliliği konusunda anlaşmazlığa düşebileceklerini anlamak önemlidir. Bu tartışmalar teknik olabilir ve meslekten olmayanlar için takip etmesi zor olabilir ancak işin özüne inmek kritik önem taşır.

Kayıtlar, araştırma üzerine inşa edilmiş metodolojilere dayanmaktadır. Ama sonuçlara inanmayanalar da olabilir.

Gazeteciler bazen çapraz ateş arasında kalmaktadır.

Belirli projeler hakkında haber yapmak için proje türlerini değerlendirmek için kullanılan metodolojilerde gezinmeye yardımcı olabilecek uzman kaynaklar bulmak önemli olacaktır. Bilimsel literatürü araştırmak, ilgili çalışmaları ve uzmanları bulmanın bir yoludur.

Yerel bilim insanlarını, doğa bilimcileri ve çevre aktivistlerini dahil edilmesi gereken kilit sesler olarak göz ardı etmeyin.

Uydu Görüntülerini Kullanmak

Bazı iyi hikayeler, kayıtların metodolojilerini ikinci kez tahmin etmeden yapılabilir.

Özellikle ağaçlandırma denkleştirmelerine ilişkin hikayeler için uydu görüntüleri proje sonuçları hakkında önemli kanıtlar sağlayabilir. Bunlar aşağıdaki gibi soruların yanıtlanmasına yardımcı olabilir: Proje başlamadan önce etkilenen arazinin ne kadarı ormanlıktı, şimdi ne kadar?

Ancak uydu verilerinin resmin sadece bir kısmını oluşturacağını unutmayın. Araştırmanın modelleme ve yerinde haber yazmakla ilgili bilgileri bütünlüklü hale getirmesi gerekmektedir.

Saha Çalışması Çok Önemli Olmaya Devam Ediyor

Proje sahalarına yapılan ziyaretlerin değerli olduğu kanıtlanmıştır.

Projenin geçerliliği ve işe yarayıp yaramadığı konusunda yerel bilgelikten yararlanın. Yerel toplum liderlerini, ağaç kesenleri, çiftçileri, satıcıları ve doğa bilimcilerini deneyin. Bu aktörlerden bazılarının mali ya da siyasi çıkarları olacağını unutmayın.

Yerel topluluklar denkleştirmeden fayda sağlayabilir ya da sağlamayabilir.

Offset yaratıcıları ve yerli topluluklar arasındaki müzakere gücündeki eşitsizlik ve istişare eksikliği, bazen şüpheli projelere ve gelirlerin adaletsiz bir şekilde dağıtılmasına neden olabiliyor.

İş Birliği Yapabilme Potansiyeli Var

Karbon kredileri hakkında haber yapmak, gazeteciden gazeteciye ve sınır ötesi iş birliği için verimli bir zemin oluşturmalıdır.

Birçok kredi Küresel Güney’deki eylemlere dayanmakta ve Küresel Kuzey’deki kuruluşlar tarafından satın alınmaktadır. Gelişmiş ülkelerdeki muhabirler, belki de bir şirket tarafından satın alınan denkleştirmeler hakkında haber yaparken, saha ziyaretleri yapabilecek ve yerel aktörleri araştırabilecek, bölgeyi tanıyan gazetecilerle iş birliği yapmayı düşünmelidir. Ekip çalışması, genellikle karmaşık olan bu konu hakkında bilgi edinmenin zorluklarını aşmaya yardımcı olabilir.

Geliştiricilerin Araştırılması

Bir diğer önemli araştırma konusu da herhangi bir denkleştirme projesinin geliştiricileri ile ilgilidir.

Bunlar girişimciler, aracılar ve (az da olsa ) yerel topluluklar olabilir. Anlaşmanın değerini yükseltmek, “fazla kredi vermek” için teşvik sağlar. Çok azı ücretleri konusunda şeffaftır.

Bu grubu araştırırken nelere dikkat etmelisiniz?

• Geliştiricinin kimlik bilgileri.
• Geliştiricinin dahil olduğu diğer projeler.
• Diğer projelerle ilgili herhangi bir sicil kaydı.
• Diğer ticari çıkarlar.
• Diğer işletmelerle ilişkiler.
• Hükümet yetkilileri ile ilişkiler.
• Potansiyel çıkar çatışmaları.

Bu anlaşmaları ele alırken aranacak diğer önemli bilgiler.

• Devlet kayıtları.
• Mülkiyet kayıtları.
• Yasal kayıtlar (özellikle diğer kredileri içeren davalara bakın).
• Çevrim içi aramalar.
• Sosyal medya.
• Medya makaleleri.
• Etkilenen kişilerle konuşma.
• Proje sahasında saha çalışması.

Devletin denkleştirmelere olan ilgisi artmaktadır, bu da yasa koyucuların ve düzenleyicilerin kaynak haline gelebileceğini ve nasıl düzenleme yapılacağı konusundaki tartışmaların takip edilmeye değer olacağını göstermektedir.

Karbon piyasalarında daha yüksek standartları teşvik etmek için çeşitli girişimler oluşturulmuştur.

(Devlet düzenlemesi ve öz düzenleme hakkında daha fazla bilgi için rehberin tam versiyonuna bakınız).

Uluslararası ve yerel çevre grupları muhabirler için faydalı olabilir

Son Düşünceler

Latin Amerika’da 13 medya kuruluşu, bir Kolombiyalı şirketin “bölgedeki karbon kredisi işini tekeline almaya” çalışmasını araştırmak için Opak Karbon (Carbono Opaco) projesini organize başlattı.

A Reservation Sold Carbon Credits and Its Inhabitants Didn’t Know (Bir Rezervasyon Karbon Kredileri Sattı ve Sakinlerinin Bilmediği ) adlı raporun yazarı olan Kolombiyalı araştırmacı gazeteci Bermúdez Liévano , “Kapsamlı bir yayım stratejisi” öneriyor. Ancak, ekliyor, genellikle yeni ipuçları üretmek için en iyi kaynağınız, yayınladığınız son hikayedir.

“Hikayenizin son dönemi olarak gördüğünüz şey; bitir dediğinizde, yayınladığınızda, bir sonraki ilk soru işaretinize giden yol olabilir,” diye belirtiyor. “Yayınladığımız ve yayınlamaya devam edeceğimiz tüm hikayeler, bir şekilde veya başka bir şekilde temelde hikayemizi okuyup ‘Sizin için bir tane daha var’ diyen insanlardan geldi.”diyor.

Karbon dengelemesi ile ilgili araştırma hikayelerinin listesi için ilgili veri tabanına bakabilirsiniz.

Toby McIntosh,dünya çapında gazetecilere çevrimiçi kaynaklar sağlayan GIJN Kaynak Merkezi’nin kıdemli danışmanıdır. Washington, D.C. merkezli, uluslararası şeffaflık yasalarını ele alan ve kâr amacı gütmeyen bir web sitesi olan FreedomInfo.org’un (2010-2017) editörlüğünü yaptı. Bloomberg BNA’da 39 yıl çalıştı, çok sayıda ABD Bilgi Edinme Özgürlüğü talebinde bulundu ve dünya çapında bilgi edinme politikaları hakkında yazılar yazdı. FOI (Bilgi Edinme Hakkı) savunucularından oluşan bir ağ olan FOIANet’in yürütme kurulu üyesidir.