Podcast’lere Geçiş? Basılı Gazeteciler Nasıl Sesli Hikaye Anlatıcısı Olabilir?

“The Prince” adlı sekiz bölümlük The Economist dizisini dinleyenleri en çok etkileyen, Xi Jinping’in düşük rütbeli bir politikacıdan “dünyanın en güçlü insanı” haline gelişini gösteren tarihî kayıtların zenginliği ya da sunucunun ustalıkla hazırlanmış sesleri ve sürükleyici anlatımı değildi.

İnsanların aklında kalan an ise The Economist’in Asya muhabiri Sue-Lin Wong’un, görev yeri Hong Kong’dan çok uzakta, Sydney’de annesinin mutfağında elinde mikrofonla komünist Çin’de yaşam hakkında samimi bir sohbet yaparken görüntülendiği kesitti.

Wong’a göre, dinleyicilerle konuşurken en sık hatırladıkları sahne bu anne-kız anıydı. Wong bunu sesli hikâyeciliğin özü olarak ifade ediyor.

2025 Küresel Araştırmacı Gazetecilik Konferansı’ndaki “Araştırmacı Podcast Geliştirme” oturumunda, üç önde gelen sesli hikâye anlatıcısı, gazetecilerin araştırmalarını nasıl kulaklara hitap edecek şekilde yapabileceklerini anlattı. Lighthouse Reports’un etki editörü Tessa Pang’ın moderatörlüğünü yaptığı oturumda, sesli hikâye anlatıcılığına geçiş yapan basılı gazeteciler ve henüz ilk podcast’lerini hazırlamamış olanlar için çeşitli ipuçları sunuldu.

Veri ve Bilgi Önemli Ama Duygu Sesli Hikâyeyi Taşır

Basın geçmişi olan Wong, bir podcast yazmanın basılı metin yazmaktan farklı beceriler ve yaklaşımlar gerektirdiğini söyledi. “Podcast’te duraklamanın gücü, basılıda düşünmemiz gereken bir şey değil ama podcast’te çok güçlüdür” dediğinde salonun çoğu “hmmm”larla ve baş sallamalarla onay verdi.

Araştırma sonuçları, veri ve analizle başlamaya alışkın basın gazetecilerinin aksine, sesli hikâyecilik için duygular gerekiyor, dedi Piz Gloria Productions’ın kurucusu ve deneyimli araştırmacı editör Susanne Reber. Örnek olarak, “This American Life” sunucusu Ira Glass ile yapılan bir röportajda, yağla kaplanmış kuşları bulaşık deterjanıyla temizleyen bir bilim insanını gösteren bir kesiti paylaştı. Reber’a göre, bu beklenmedik etki ve röportajcının şaşkınlığı, sesli hikâyeyi dinleyici için zenginleştiren “saf radyo altını” örneğiydi.

Araştırmacı podcast’lerde de gerçeklerin, verilerin ve analizlerin önemli olduğunu vurguladı, ancak dinleyiciler daha fazlasını istiyor. Bunun nedeninin, dinleyicilerin öncelikle gerçeklerle değil, duygularla bağlantı kurması olduğunu söyledi.

Bunu doğru bir şekilde yapabilmek için Reber’in yeni başlayanlara verdiği altın kural, her şeyi kaydetmek ve bu samimiyeti gösterecek şekilde yapmaktır. Bu, dinleyicileri çekebilir ve onları muhabirle aynı odaya koyabilir.

“O yakınlığı yakalamak istiyorsanız,” dedi, “o kişinin sesini gerçekten duyabilmelisiniz, bu da onların duraklamasını duymak istediğiniz anlamına gelir. Düşündüğünü duymak istersiniz, dudaklarını şapırdattığını duymak istersiniz. Önemli olan an… anların nefes almasına izin vermek.”

Deneyim Yaratmak İçin Sesleri Kullanın

Filipinler merkezli sesli hikaye anlatımı platformu PumaPodcast, eski Devlet Başkanı Rodrigo Duterte’nin uyuşturucuyla mücadelesini konu alan altı bölümlük bir sesli belgesel dizisi hazırladığında, kurucusu Roby Alampay dizinin güçlü olmasını sağlayacak şeyin ses mühendisliği olacağını öngörmüştü.

Ancak daha sonra, dizinin izleyiciler arasında yankı uyandıran şeyin, kurbanların ve yakınlarının seslerinin bir araya gelmesi ve bu bireysel hikayelerin dinleyicileri nasıl etkilediği olduğunu fark etti. Dizideki en etkileyici anlardan birinin, bir annenin “Yeğenim değişmeye karar verdiğinde, onu öldürmeye mi karar veriyorsun?” diye sorması olduğunu söyledi.

Sesli hikaye anlatıcılarının doğru sesleri bulmasının ve bunları hikayeyi anlatmak için ustaca kullanmasının hayati önem taşıdığını söylüyor. Benzer şekilde, koronavirüs pandemisi hakkında yaptıkları bir dizi için de, COVID-19 ile ilgili kişisel deneyimlerini anlatan insanların seslerinin, seçtikleri formatın, izleyiciler için zenginleştirici bir deneyim yarattığını söyledi.

“Herkes yanan bir köyün veya tsunami tarafından yerle bir edilen bir köyün fotoğrafını çekebilir, herkes arabayla yanından geçip fotoğraf çekebilir,” dedi. “Arabadan inip oraya gitmek, enkazın arasında yürümek ve sadece enkazın altındaki bir elin fotoğrafını çekmekle kalmayıp, insanlarla konuşmak için bir gazeteci olmak gerekir.”

Hikaye Akışını Bulun

Elinizde kayıtlar olduktan sonra, farklı sesleri ustaca birleştirme ve titiz prodüksiyon da önemlidir. Panelistler, duygular ve deneyim yaratabilen anların önemine dikkat çekerken, yapı olmadan hikâyenin yolda kaybolacağını vurguladı. Her hikâyenin başı, ortası ve sonu olmalı ki dinleyici ilerleyen olayları takip edebilsin.

Reber, “Eğer onları ikinci bölüme getirebilirseniz, doğru yoldasınız demektir.” dedi.

Gazetecilere, tıpkı senaristler gibi sahneler ve olaylar dizisi üzerinden düşünmelerini tavsiye etti:

Kahramanlar kim? Dönüm noktası nedir? Sürpriz anlar nerede? Anlatı netliğinin en çok açılış dakikalarında önemli olduğunu söyledi.

Wong da benzer şekilde sürece takıntılı olduğunu belirtti. İkinci serisi “Scam Inc” için uzun word dosyalarını bırakıp, karakterleri, konuları ve temaları takip eden yazılım kullandı. Bu, araştırmadaki kalıpları görmesini sağladı.

Ona göre hikâye akışı “alttan üste doğal olarak ortaya çıktı.

Araştırmacı Podcast Geliştirmede Yapılması ve Yapılmaması Gerekenler

Yapılması Gerekenler 

• Hikâyeyi bulun, konuyu değil. Geniş bir tema yeterli değildir; bir hikâyede karakterler, gerilim, sahneler ve riskler olmalıdır. Wong’un yapımcıları ona bu farkı iyi öğretti.
• Basit, açık ve temel sorular sorun. Ne kadar araştırma yaptığınız önemli değil; önemli olan bilgiyi dinleyici için en öz hâline indirgemektir diyor Reber.
• Orijinal sesleri, hassas çevirileri, anlatımı ve gerektiğinde seslendirmeyi harmanlayın. Ancak panelistlerin vurguladığı gibi, her zaman önce kırılgan kaynakları koruyun.
• Mümkünse orijinal müzikler kullanın. Reber’a göre hikâyeye özel besteler duygusal etkiyi derinleştirir. Hazır müzikler ise fazla kullanıldığı için mümkünse kaçınılmalıdır.
• Düzenleyici araçlar ve iyi iş akışları kullanın. Wong, karakterleri, sahneleri ve temaları çok bölümlü hikâyelerde takip etmek için backlink’li yazılımlar (örneğin Obsidian) öneriyor.

Yapılmaması Gerekenler 

• Basılı tarzda yoğun ve analiz yüklü paragraflara yaslanmayın. Bu tür yapı sesli anlatıyı öldürür. Wong, podcast’te yapının tersine çevrilmesi gerektiğini ve tek güçlü bir örneğin sayfalarca açıklamadan daha etkili olduğunu belirtti.
• Arka plan bilgisiyle veya kronolojiyle başlamayın. Dinleyiciyi ilk dakikada bir anla, bir sesle, bir sahneyle ya da bir sürprizle yakalamak gerekir, diyor Reber.
• Kendi sesinizden korkmayın. Sesinizi sevmemeniz önemli değil; Reber’a göre dinleyici gerçeklikle bağ kurar.
• İyi ses tasarımının zayıf haberciliği telafi edeceğini sanmayın. Bu konuda Alampay özellikle uyarıyor.
• Yapay zekâyı küçümsemeyin ama ona teslim de olmayın. Yapay zekâ transkripsiyon ve arama süreçlerini hızlandırabilir ancak insan sesi ve insan yargısı hâlâ vazgeçilmezdir, Reber ve Alampay hatırlatıyor.