Küresel Sağlığı İncelemek: Şirketlerin Etkisi

Tütün, alkol, aşırı işlenmiş gıdalar ve fosil yakıtların yol açtığı kronik hastalıklar her yıl milyonlarca insanın hayatını alıyor, ancak bu durum yeterince haberleştirilmiyor.

Sağlık alanında faaliyet gösteren kar amacı gütmeyen araştırma kuruluşu The Examination’ın yönetici editörü Asraa Mustufa, kurumsal ürünler ve politika etkilerinin neden olduğu on yıllardır süren sessiz krizleri ele alan bir oturumda, “Her üç ölümden biri yalnızca dört sektörle bağlantılı olabilir,” dedi.

Malezya’daki 14. Küresel Araştırmacı Gazetecilik Konferansı’nda konuşan deneyimli sağlık ve çevre muhabirleri ile sivil toplum temsilcilerinden oluşan panel, ilgili sektörlerin bilimi nasıl şekillendirdiğini, düzenlemeleri nasıl manipüle ettiğini ve zararları gizlemek için karmaşık halkla ilişkiler taktikleri kullandığını paylaştı. Ayrıca, kurumsal stratejilerin içinde yer almak ve haber merkezlerinin baskısına rağmen araştırmaları sürdürmek için kullanılan pratik araçları aktardılar.

Kurumsal Gücün Gizli Mimarisi

Kâr amacı gütmeyen araştırma ve savunuculuk grubu Third World Network’ün yönetici direktörü Chee Yoke Ling, kurumsal etkinin nadiren tek bir şirketten kaynaklandığını vurguladı. Muhabirlerin, bunun yerine dernekler ve ticaret grupları üzerinden oluşan ağları takip etmesi gerektiğini belirtti. “Çoğu zaman tek bir şirketle muhatap olmuyorsunuz; karşınızda dikkatlice izlenemeyecek kadar büyük ve koordineli dernekler, paravanlar ve fon sağlayıcılar var.”

Son on yılda, özellikle özel vakıflar ve sektör bağlantılı grupların küresel sağlık politikaları üzerindeki etkisinin arttığını ve sektör baskısının yoğunlaştığını ifade etti. Muhabirlerin, bu güçleri hesap verebilir hâle getirmek ve kamuoyunu doğru şekilde bilgilendirmek için “bilimi ve hukuku gizemden arındırmaları” gerektiğini vurguladı.

Bilimi Yakalamak, Politikayı Şekillendirmek, Kuralları Esnetmek

Perulu araştırma kuruluşu Salud con Lupa’nın kurucusu Fabiola Torres, zararlı ürün endüstrilerinin güçlerini nasıl kullandıklarını şöyle açıklıyor:

• Bilimi Yakalamak: Araştırmaları yönlendirmek, fon sağlamak ve güvenilirlik satın almak.

• Politikayı Ele Geçirmek: Lobicilik yapmak, boşlukları doldurmak ve düzenleyici kurumlara endüstri müttefiklerini yerleştirmek.

• Zararın Yeniden Markalanması: Ölümcül ürünleri bireysel yaşam tarzı tercihleri olarak sunmak veya “ticari çıkar özgürlüğü” iddiasıyla meşrulaştırmak.

En büyük kurumsal katilleri araştırmak isteyen gazetecilere, bu yapıların her bir katmanını titizlikle incelemeleri önerildi. “Bu tür haberler kısa vadeli değildir; aylar, bazen yıllar süren kapsamlı bir planlama gerektirir,” denildi.

Fosil Yakıtlar, Yeşil Aklama ve ‘Kurban Bölgeleri’

BBC Eye Investigations’dan Owen Pinnel, yalnızca küresel ısınmanın ana nedeni değil , aynı zamanda Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminine göre her yıl 6,7 milyon erken ölüme neden olan hava kirliliğinin de başlıca nedeni olan fosil yakıt sektörüne odaklandı.

Pinnel, son on yılda yeşil reklamların hızla yaygınlaştığını vurguladı. Şirketler, kendilerini iklim savunucusu olarak göstermek için reklam bütçelerini artırdılar ve en kirli varlıklarını paravan şirketlere devrederek “Çevresel, Sosyal, Yönetişim” hesaplarını bozdular, böylece emisyonları “kendilerine ait” sayılmadı.

Fosil Yakıtlar, Yeşil Aklama ve ‘Kurban Bölgeleri’

BBC Eye Investigations muhabiri Owen Pinnel, yalnızca küresel ısınmanın başlıca nedeni değil, aynı zamanda Dünya Sağlık Örgütü’ne göre her yıl 6,7 milyon erken ölüme yol açan hava kirliliğinin de temel kaynağı olan fosil yakıt sektörünü mercek altına aldı.

Pinnel, son on yılda yeşil reklamların hızla yaygınlaştığını vurguladı. Şirketler, kendilerini iklim savunucusu olarak göstermeye çalışırken reklam bütçelerini artırıyor ve en kirli varlıklarını paravan şirketlere devrederek “Çevresel, Sosyal, Yönetişim” (ESG) hesaplarını manipüle ediyor; böylece emisyonlar resmi olarak “kendilerine ait” sayılmıyor.

Gazetecilere bu iddialara eleştirel yaklaşmaları çağrısında bulundu: ‘Çözüm’ dedikleri şeyin detaylarına bakın. BAE’deki lüks binalardaki karbon yakalama cihazları, gösterişli ESG taahhütleri veya çelişkili telafi mekanizmaları…”

Pinnel, gazetecileri fosil yakıt üretiminin en ağır yükünü taşıyan topluluklara, yani “kurban bölgelere” dikkat etmeye davet etti. Irak’taki saha çalışmalarına değinerek, “Ortaya çıkarılacak çok şey var” dedi ve bu tür bölgelerin her kıtada bulunduğunu ekledi.

Yavaş İlerleyen Etkileri Haberleştirme Zorluğu

Panel tartışmasının ana temalarından biri, haber merkezi döngüleri ile yavaş ilerleyen krizler arasındaki uyumsuzluktu. Kronik hastalıklar on yıllar içinde gelişir. Kurumsal stratejiler yıllar içinde gelişir. Mevzuat çıkarmak daha da uzun sürer. Bu arada, haber merkezleri günlük teslim tarihlerine göre çalışır.

Pinnel şöyle dedi: “Bu haberler çoğu zaman günün acil krizleriyle yarışıyor. En büyük zorluklardan biri, savaş bölgelerindeki ölümlerin aciliyetiyle ilgilenen editörlerin dikkatini çekebilmek. Oysa yavaş ilerleyen etkiler, bazen çok daha fazla insanın ölümüne yol açsa bile aynı aciliyetle değerlendirilmemiyor.”

Torres, bu hikâyeleri gündemde tutmak için izlediği yöntemi şöyle anlattı: “Hikâyenin ertesi gün unutulmaması için yalnızca araştırmalar yayımlamıyoruz; aynı zamanda radyo programları, videolar, eğitim materyalleri ve halk sağlığı atölyeleri gibi farklı formatları da kullanıyoruz.”

‘Şirketin İçine’ Girmek

Asraa Mustufa, 70’ten fazla haber kuruluşuyla 270’ten fazla haber ortaklığı yürüten The Examination için işe yarayan pratik araştırma tekniklerini paylaştı. “The Examination’da geliştirdiğimiz bir mantra, şirketin içine girmek veya onlara kendi dünyalarından ulaşmaya çalışmaktır. Özellikle de orantısız sağlık etkileri olan stratejilerden bahsettiklerinde,” dedi.

Bir katılımcı “Bunu nasıl yapıyorsunuz?” diye sordu. Mustufa şöyle yanıtladı: “Kulağa zor geliyor ama en bariz yöntem, onların bulunduğu yerlere gitmek: doğal yaşam alanlarına, katıldıkları veya sponsor oldukları konferanslara, yatırımcı kurulu toplantılarına, parlamento açıklamalarına, sektör belge kütüphanelerine ve üniversite araştırmacılarına.”

Gazetecilere, gazeteciliğin en kritik yönlerinden biri olan “orada çalışmış veya hâlâ çalışan ama memnun olmayan kaynakları bulma” konusunu gözden kaçırmamaları çağrısında bulundu.

Mustufa, en değerli içgörünün genellikle şirketlerin kendi sözlerinden geldiğini vurguladı; yani kamuoyunun etkisini görmeden önce stratejilerini ortaya koyan konuşmalar, belgeler ve yatırımcı sunumları.

Ayrıca gazetecilere, “Önemli olan gördüğünüz sağlık bilgilerinden kimin para kazandığıdır,” diyerek para sorusunu asla göz ardı etmemeleri gerektiğini hatırlattı.

Bu, yavaş ilerleyen krizlerin, değişen anlatıların ve üretilen şüphelerin arkasında birilerinin çıkar sağladığını ve soruşturmanın tam olarak burada başladığını gösteren bir hatırlatmaydı.